Tuinbouw, banken en crisis

Banken doen alles om waardevermindering bedrijven tegen te gaan

Geen massale gedwongen verkoop glastuinbouwbedrijven

Banken kunnen zich niet permitteren de komende maanden veel tuinbouwbedrijven failliet te laten gaan. Zij wikken en wegen om de schade door de crisis tot een minimum te beperken. Financieel adviseur Ton van Marrewijk geeft zijn visie op de huidige crisis.

Hij noemt zichzelf geen accountant, maar met een glimlach ‘financieel architect’. Ton van Marrewijk werkte jarenlang voor de Rabobank, totdat hij ruim zes jaar geleden besloot voor zichzelf te beginnen. Hij zag dat ondernemers zich slecht lieten begeleiden bij investeringskeuzes en het verkrijgen van een financiering daarvoor. Hij adviseert ze bij hun keuze. Hij weet als geen ander hoe banken in deze tijd om gaan met hun klanten.

Niet terug kijken

Van Marrewijk heeft veel ondernemers begeleid die nog zeer recent een nieuw bedrijf hebben opgezet. Een deel van die bedrijven heeft nu liquiditeitsproblemen. Nu kun je de vraag stellen of die ondernemers, hun adviseurs en accountants de plannen hebben overschat. “Nee”, vindt hij. “De banken hebben deze bedrijven getoetst en hun plannen goedgekeurd.”

Hij vervolgt: “Je moet niet terug kijken met de kennis die je nu hebt, maar wat je wist toen je als ondernemer de keuze maakte, als adviseur het advies gaf en als bank de plannen wilde financieren. Op dat moment klopten de economische plaatjes en vooruitzichten. Niemand had dit voorzien en achteraf praten met de wetenschap die je nu hebt is niet eerlijk. Je kunt nu wel concluderen dat we met z’n allen op zeer dun ijs hebben gelopen.”

Bedrijven die wat langer geleden vernieuwd zijn, of een pas op de plaats hebben gemaakt, hebben een gunstiger uitgangspositie in deze crisis, vanwege een betere solvabiliteit. Dat kan het gevolg zijn van de capaciteit van de ondernemer, maar ook een samenloop van omstandigheden. Duidelijk is dat je niet met de vinger kunt wijzen. Iedereen zit in hetzelfde schuitje. Dat maakt dat ondernemers er nu opener over zijn.

Pas op de plaats

Het was altijd een gouden regel dat een glastuinbouwbedrijf minimaal 25% eigen vermogen moest hebben. Die norm is de laatste tien jaar los gelaten en gedaald naar 15%. Op de meest kapitaalintensieve tuinbouwbedrijven wordt zelfs die 15% soms niet gehaald.

De huidige economische omstandigheden zorgen voor een flinke ontnuchtering en een extra kwetsbare positie van veel bedrijven. Het eigen vermogen zal omhoog moeten om deze ondernemingen gezond te maken.

Op dit moment zijn de banken uitermate terughoudend in het financieren van nieuwbouwplannen. Zij steken hun energie vooral in het voortbestaan van hun bestaande klantenkring. De adviseur merkt op dat het eigenlijk niet uit maakt voor welke bankier je hebt gekozen. Rabobank, ABN AMRO Bank en ING houden zich allen aan dezelfde gedragscode.

Die terughoudendheid heeft misschien nog meer te maken met de eigen vermogenspositie van de banken zelf. Vanuit de Nederlandsche bank (DNB) en volgens EU-richtlijnen moeten de banken hun vermogenspositie weer omhoog krikken. Dat kan alleen door minder leningen uit te zetten en via hogere rente weer middelen binnen te krijgen. Vandaar de renteverhoging waar veel ondernemers mee worden geconfronteerd.

‘Passende’ rente

“Banken moeten nu ook de verliezen van hun klanten financieren”, weet de adviseur. “Een mooi moment voor banken om de totale financiering van bedrijven opnieuw te beoordelen en een daarbij ‘passende’ rente vast te stellen. Aanpassen van eerder gemaakte rente-afspraken vind ik persoonlijk misbruik maken van de situatie en maakt de overlevingskans van bedrijven nog moeilijker.”

“Ik heb er minder moeite mee dat de banken nu hoge rentes vragen voor nieuwe financieringen. Het is de afgelopen jaren ook andersom geweest. Banken vochten voor hun marktaandeel en ondernemers profiteerden daarvan. Door banken tegen elkaar uit te spelen bedongen zij extreem lage rentes. Nu is het andersom, dat is nu eenmaal marktwerking.”

Voor gezonde bedrijven ziet de adviseur dus nog steeds financieringsmogelijkheden. “De grondprijs daalt en de kosten van bouwen liggen laag. Wie dus de financiering rond krijgt, kan daar nu de vruchten van plukken.”

Gedwongen stoppen

Veel ondernemers worstelen met de vraag of zij door kunnen gaan of gedwongen moeten stoppen. Voor een aantal zal dat inderdaad spelen, maar voor de meerderheid (nog) niet. Zolang er kans is dat de markt voor tuinbouwproducten herstelt, zullen de banken uiterst voorzichtig opereren. Hoe dat over een jaar uit zal pakken valt nu nog niet te voorspellen.

Zeker is dat een faillissement van een groot aantal tuinbouwbedrijven grote gevolgen heeft voor de eigen vermogenspositie van banken. Dat is geen aantrekkelijke optie.

Lagere kostprijs

Nog minder aantrekkelijk is gedwongen verkoop van bedrijven, die in betere tijden een bestaansrecht hebben, maar op een zeer ongelukkig moment zijn getroffen door de crisis. Deze, veelal moderne bedrijven, voorzien van goede installaties en een WKK, zouden voor een fractie van de waarde in handen komen van nieuwe eigenaren. Die ondernemers kunnen tegen een lagere kostprijs produceren dan de bedrijven die ondanks de crisis nu nog redelijk gezond zijn. Dat is oneerlijke concurrentie.

De tuinbouw heeft al jaren gewerkt aan kostprijsverlaging, maar als deze door de huidige crisis lager komt te liggen dan via de natuurlijke weg, ontstaat een nog groter probleem. Het gevolg is dat de waarde van alle glastuinbouwbedrijven zal dalen. Dat is niet goed voor de banken, maar helemaal niet voor de toekomst van de sector.

Vraaguitval of overproductie

Een voortdurend punt van discussie is de tijdsspanne van deze crisis. In haar brief van 22 september 2009 aan de Tweede Kamer spreekt Minister Verburg over een tijdelijke vraaguitval die haar noodzaakt een garantieregeling voor de land- en tuinbouwsector in te stellen. Als er inderdaad sprake is van vraaguitval zal de markt binnen afzienbare tijd weer aantrekken.

Maar stel dat er toch sprake is van overproductie, door de areaaluitbreiding en intensivering van teelten, zoals die de laatste jaren heeft plaatsgevonden? Van Marrewijk is er helemaal niet gerust op. “Telers hebben te veel ingezet op productie in plaats van afzet. En dat is een zorgelijke situatie.”

Oogstkrediet

Ondernemers werden dit jaar al vroeg geconfronteerd met het oogstkrediet voor de aanschaf van zaad, planten en steenwol. Banken vroegen hun klanten al in augustus hun aanvraag in te dienen. Zo kregen zij vrij snel overzicht in de omvang van de aanvragen.

Vervolgens bleef het ijzig lang stil, in afwachting van mogelijke overheidsmaatregelen. Van Marrewijk: “Helaas is er geen vroegtijdige oplossing gekomen en wordt er nog steeds druk onderhandeld tussen banken en telers. Bedrijven krijgen de oogstfinanciering niet rond voor het zaaien. Kiezen ze er voor om toch te laten zaaien, dan levert dat een risico op voor de plantenkweker en het zaadbedrijf. Zo ontstaan situaties die gevaarlijk zijn voor de sector.”

De financieel adviseur verwacht geen toeloop op de Garantieregeling op werkkapitaal van de overheid. Banken stappen niet in, omdat ze twee jaar uitstel moeten geven op aflossing. Ondanks dat de garantieregeling duur is, willen ondernemers er wel gebruik van maken, maar krijgen hier de bank nauwelijks in mee.

Meer inzicht

Brengt de huidige crisis alleen kommer en kwel in de tuinbouw? Van Marrewijk hoopt van niet. “Ondernemers worden door de economische situatie gedwongen hun financiële positie onder ogen te zien en hun gegevens iedere maand uit te draaien. En dat is echt terecht. Zij leren nieuwe vaardigheden en krijgen meer inzicht in hun bedrijfsvoering. ”

Onder glas, november 2009