Radijs

Zülküf Yilmaz eerste radijsteler met hybride belichting

‘Met belichten kan ik mijn teelt beter plannen en sturen’

De speciale strook zandgrond langs de Westlandse kust, die zich uitstrekt van Hoek van Holland tot voorbij Monster, is het territorium van Zülküf Yilmaz, beter bekend als ‘Zoef’. Een half jaar geleden heeft hij als eerste radijsteler in Nederland een hybride belichtingsinstallatie laten installeren. De eerste resultaten van het belichten bevallen hem goed.

Op deze heldere voorjaarsdag is het niet echt nodig om de belichtingsinstallatie te gebruiken, maar Zülküf Yilmaz is zo vriendelijk om deze toch aan te zetten. Via een signaal van zijn mobiele telefoon schakelen de strengen LED’s kap voor kap aan. Radijs onder belichting, het is een volledig nieuwe ontwikkeling binnen deze teelt. Dat geldt ook voor de vele andere ideeën die de ondernemer wil gaan toepassen. Binnen een tijdsbestek van twintig jaar groeide Yilmaz volledig op eigen kracht uit tot de grootste radijsteler van Nederland, waarbij hij goede contacten onderhoudt met zijn collega’s.

Jeugdige overmoed

De tijd is voorbijgevlogen, sinds Zoef als vijftienjarige jongen in 1996 zijn broers in Nederland bezocht. Hij keek zijn ogen uit in deze nieuwe omgeving. Als zoon van een akkerbouwer in Oost-Turkije was hij gewend om aan te pakken. “Bij ons thuis rijden de jongens op tienjarige leeftijd al op een tractor”, vertelt hij met een glimlach van oor tot oor. Maar na drie maanden vakantie was hij met geen stok meer terug te krijgen naar zijn vaderland. Hij zag volop kansen in Nederland. Dus ging hij naar school om Nederlands te leren en aan alle inburgeringsverplichtingen te voldoen.

Zijn broers teelden al radijs in het Westland. Hij kon dus meteen aan de slag om het vak te leren. Met jeugdige overmoed liet hij zijn broers al snel duidelijk merken dat het allemaal anders en beter kon. Vijf jaar later huurde hij zijn eerste 5.000 m2 grote kas in Monster, op de plaats van het huidige Koppert Cress. Met vallen en opstaan leerde hij dat radijs telen niet zo gemakkelijk is als hij dacht. “In het begin ging het nog niet zo goed, maar binnen een paar jaar had ik de teelttechniek wel onder de knie en verbeterde de kwaliteit zienderogen”, legt hij uit. In 2003 had hij al 3 ha onder zijn beheer. De afzet van zijn product verliep via The Greenery.

Op maat leveren

Jong en doortastend als hij was, ontwikkelde hij een uitgesproken mening over afzet van zijn producten. “Ik ben drie personen tegelijk”, legt hij uit. “Radijsteler, verkoper en consument. Zo moet je ook tegen het product aankijken. Niet alleen vanuit teelttechnisch perspectief, maar ook wat de handel er mee kan en wat er leeft bij consumenten. Die drie elementen moet je bij elkaar brengen.”

Vanuit die gedachte wilde hij vrij zijn en zijn eigen afzet regelen. In 2004 zocht telersvereniging Van Nature nieuwe leden. Yilmaz sloot zich niet aan bij de vereniging, maar besloot wel om zijn product aan deze vereniging te leveren. “Ik vind het niet logisch om maar via één kanaal te verkopen en wil niet aan slechts één partij verbonden zijn”, licht hij toe.

In de daarop volgende periode startte hij met het op maat leveren en verpakken van radijs, zowel in bos als los. In 2007 zette hij zijn eigen pakstation op, dat wegens groei moest verhuizen naar ABC Westland. De productie groeide uit via 19 tot 22 ha, op eigen bedrijven en huurlocaties.

Ondernemers in het kustgebied leerden hem inmiddels goed kennen. Yilmaz was en is altijd op zoek naar een kas met goede radijsgrond, die hij weer voor een paar maanden vol zet. Van de crisis in de tuinbouw had hij nauwelijks last. “Vlak voordat deze uitbrak had ik net een kas aangekocht en bouwden we een pakstation. Toch zijn we gestaag doorgegroeid. Hoe dat kan? Door constant goede kwaliteit te leveren en door goede contracten af te sluiten.”

Strategische locatie

Steeds speurend naar nieuwe locaties kwam in 2015 het voormalige bedrijf BiJo in ‘s-Gravenzande op zijn pad. Het jongste gedeelte van dit 10 ha grote bedrijf was ingericht voor de gesloten teelt en uitgerust met luchtbehandelingskasten met luchtslurven. Bovendien heeft het een installatie om warmte en koude in de grond op te slaan.

Het blijkt een strategische zet van de radijsteler om het bedrijf over te nemen. Het ligt precies tussen twee aardwarmtelocaties, waarvan het in de toekomst mogelijk gebruik kan maken. Of dat ook gaat gebeuren staat nog niet vast. Yilmaz wil meerdere systemen doorrekenen die economisch aantrekkelijk zijn en waardoor hij straks los kan komen van fossiele energiebronnen.

De LBK’s en de slurven zijn verwijderd en de kas heeft heteluchtkachels, ventilatoren en buisverwarming gekregen. “Maar alle apparatuur ligt opgeslagen en de warmtepompen zijn nog aanwezig, mocht het gebruik daarvan in de toekomst aantrekkelijk zijn”, legt hij uit.

Teeltduur verkorten

Op dit moment heeft hij andere prioriteiten. Licht is een belangrijke factor, die bij radijs de groeisnelheid, kwaliteit en smaak bepaalt. Daarom startte hij een jaar geleden met een belichtingsproef van 2.500 m2, met uitsluitend SON-T lampen. Deze proef deed hij op eigen initiatief, zonder hulp van adviseurs of onderzoekers. Daar heeft hij een goede reden voor. “Aan wie moet ik het vragen? Er is nog geen kennis opgebouwd over belichting in radijs, omdat niemand zich daarin heeft gespecialiseerd.”

Op basis van zijn eerste proef besloot hij een hybride belichtingsinstallatie aan te leggen, omdat de stralingswarmte van alleen SON-T lampen soms ongunstig is voor de koele radijsteelt. Zijn partners daarbij zijn Stolze en Philips Lighting. Hij koos voor een combinatie van Agrolux assimilatie armaturen (SON-T) en Philips Greenpower LED Toplighting modules. Het gezamenlijk vermogen van de installatie is 110 µmol/m2/s.

De radijsteler wil met deze installatie de teeltduur in de winter verkorten van 11 tot 12 weken naar 6 tot 7 weken. Dat is een forse stap. Aangezien de installatie afgelopen najaar is aangelegd, vindt hij het nog moeilijk om iets te zeggen over de eerste resultaten, maar de ondernemer is erg optimistisch gestemd. “Ik wil met het belichten de kwaliteit, smaak en houdbaarheid van de radijs jaarrond op hetzelfde niveau krijgen. Naast goede grond is de hoeveelheid licht sterk bepalend voor smaak en kwaliteit. Die hoop ik op deze manier nog verder te verbeteren.”

Productie sturen

Ondanks zijn jarenlange teeltervaring komt Yilmaz door het belichten voor nieuwe uitdagingen te staan. Zo houdt hij een ander zaaischema aan en moet hij watergift en CO2-dosering aanpassen. Dat de effecten van het belichten groot zijn heeft hij inmiddels ondervonden. Op momenten dat hij warmte kan gebruiken zet hij de SON-T lampen in. Maar in het koude minnende gewas gebruikt hij in het voor- en najaar liever de LED’s.

De installatie biedt hem bovendien mogelijkheden om de productie te sturen. Door extra te belichten schuift hij de oogst naar voren en op andere momenten kan hij die uitstellen door juist niet te belichten. “Maar dat spel moet ik nog in mijn vingers krijgen. Iedere winter heeft andere klimaatomstandigheden. Ik heb nog wel een paar jaar nodig om dat onder controle te krijgen.” Als het belichten een succes blijkt, dan overweegt hij om de installatie uit te breiden naar 10 ha en misschien uiteindelijk naar 20 ha.

Het gaat de Turkse ondernemer voor de wind. Het ondernemerschap is hem gegund. Dit werd vorig jaar nog eens duidelijk onderstreept toen hij de publiekprijs won tijdens de verkiezing van ‘Agrarisch ondernemer van het jaar 2017’. Toekomstplannen heeft hij genoeg. Binnen afzienbare tijd gaat hij een nieuwe verpakkingsruimte bouwen in ’s-Gravenzande, want op zijn nieuwe bedrijf is nog ruimte genoeg. Het is dan niet langer nodig om de geoogste radijs naar Poeldijk te transporteren. Verder wil hij zijn energieverbruik nog efficiënter inrichten, afhankelijk van de mogelijkheden die hij krijgt en de wensen van zijn klanten. 

Interview 'Op de kist' - Onder Glas, april 2018 

-->