Veredeling

Veredelingsbedrijven werken aan gesloten ketens

‘De juiste balans vinden tussen wensen van telers en consumenten’

Voor de veredelaars van groenten gloort er altijd een nieuw ras aan de horizon. Of het nu gaat om hoge productie, resistenties of juist smaak, om bulk of niche, om Nederland, Europa of verder, verbeteringen blijven nodig. Maar wie bepaalt nu de strategie die ieder bedrijf volgt? Telers, grootwinkelbedrijven, trendzettende koks of consumenten? Iedere veredelaar zingt zijn eigen lied.

Veredeling voor de niche of bulk, dat is de grote vraag. Veredelingsbedrijven proberen beide markten te bedienen, maar ieder heeft zijn eigen accenten. Eminent bijvoorbeeld, opgericht door paprikatelers Jan en Ted van Heijningen, specialiseerde zich als productiebedrijf in bijzondere gewassen die zich onderscheiden in vorm, kleur en smaak. Een echte nichespeler dus. Selectie en veredeling had eerst tot doel om eigen producten te ontwikkelen, maar er is eveneens vraag naar zaden ontstaan.

Account manager Joke Kras legt uit hoe Eminent vers product levert aan Engeland, Duitsland, Scandinavië tot ver in Rusland. Het assortiment is breed, van tomaat, paprika, peper, aubergine tot wortel- en knolgewassen. Eminent Seeds beperkt zich voorlopig tot specialties van paprika, peper en tomaat.

Naast snackpaprika’s is het gelukt om een Habanero te ontwikkelen die 20 kg/m2 produceert. Zo’n uitzonderlijk hete paprika is geschikt voor Ethiopië, Uganda of Mexico. Dat er hete exemplaren bij zitten is wel duidelijk. In de verwerkingshal van het bedrijf lopen de tranen je spontaan in de ogen.

Kras: “Nederland is voor ons niet zo hele grote markt. We kijken veel verder.”

Klein, maar snel

Helemaal nieuw op de veredelingsmarkt is Axia Vegetable Seeds. Het bedrijf werd in 2010 opgericht door Sandor en Alois van Vliet, die eerder de scepter voerden bij het door Monsanto overgenomen Western Seeds. Dit jaar brengen zij hun eerste rassen op de markt. Hun specialisatie is de veredeling van tomaten. Dat is geen verrassing als de aandeelhouders van dit bedrijf allen tomatentelers (en een plantenkwekerij) zijn.

Alois van Vliet legt uit hoe het bedrijf in zo’n korte tijd al aan de markt kan zijn. “Onze aandeelhouders zijn natuurlijk onze adviseurs. Dat is een groot voordeel. Daarnaast belichten wij net zoals in de praktijk gebeurt, waardoor wij in de winter doorgaan en dus meerdere keren per jaar van teelt wisselen. We zijn weliswaar klein, maar snel, flexibel en innovatief.”

Mainstream of specialties, alle tomatenrassen zijn voor Axia belangrijk. Kesgro in Middenmeer heeft inmiddels op 9 ha de middelgrote trostomaat ‘Axiradius’ gezet. Intussen is er een nieuwe cherrytomaat ‘Axiani’, die rijp is voor de praktijk.

Puur capsicums

Een andere enthousiaste nieuwkomer in niches is Westland Seeds, het veredelingsbedrijf van paprikateler Wim Grootscholten. Het idee daarachter is een veredelingsprogramma van telers voor telers op te zetten. Door ambacht en veredeling met elkaar te combineren probeert dit Westlandse bedrijf te voldoen aan de hedendaagse vraag uit de markt. Het complete assortiment paprika’s en pepers, dat in de afgelopen zeven jaar is ontwikkeld, staat te pronken in een Maasdijkse demokas.

Iwan van Vliet, verantwoordelijk voor PR, laat het materiaal zien. Het assortiment van Eminent en Westland Seeds is enigszins vergelijkbaar, alleen richt het laatste bedrijf zich uitsluitend op de capsicum familie. Er zijn meer verschillen. Zo wil Westland Seeds naast de nichemarkt (onder andere snackpaprika) verbeterde blokpaprika’s op de markt brengen.

Van Vliet toont met gepaste trots een brede range kleuren zoete puntpaprika’s, evenals de hetere capsicums. “We hebben hier acht- tot negenhonderd rassen, waarmee we ons richten op landen als Amerika, Mexico, maar ook Azië en Zuid-Europa.”

Inmiddels heeft het bedrijf een uitgebreid dealernetwerk opgebouwd. De zaden zijn niet alleen voor de professionele markt, maar tevens beschikbaar voor de hobbymarkt.

Hightech markt

Eminent, Westland Seeds en Axia Vegetable Seeds zijn relatieve nieuwkomers in de veredelingsmarkt die hun pijlen vooral richten op de bijzondere gewassen. De Ruiter, Syngenta, Enza Zaden, Rijk Zwaan en Bayer (Nunhems) zijn de klassieke zaadhuizen die dit stadium lang voorbij zijn. Alhoewel, zij verlaten de platgetreden paden. Nunhems bijvoorbeeld, dat sinds april 2014 Bayer CropScience Vegetable Seeds heet, was altijd bekend van komkommer, radijs, sla en vollegrondsgroenten. Cees Ammerlaan, accountmanager komkommer, vertelt hoe zijn bedrijf zich steeds meer richt op de hightech tuinbouw. “We zijn actief in het ontwikkelen van komkommerrassen voor de hogedraadteelt. Rassen met korte internodiën, minder vruchtabortie en kleiner blad, dus arbeidsvriendelijker.” Met die richting speelt het bedrijf nadrukkelijk in op de wensen van de teler.

Anders is bijvoorbeeld Intense, de tomaat die niet lekt als je hem doorsnijdt. Daarmee is Nunhems feitelijk doorgebroken als veredelaar van vruchtgroenten onder glas. Intense is nu juist weer een tomaat die speciaal is ontwikkeld voor de eindklant, met name snijderijen. En met de nieuwe rassen Competition (tros-cherry) en Foundation (grove tros) ligt de weg open naar grotere arealen.

Op de nieuwe proeflocatie in ’s-Gravenzande laat het bedrijf zien van alle markten thuis te zijn. De ontwikkeling van rassen voor de slateelt in de grond en op water gaan er evengoed door.

Mening telers is leidend

Op welke signalen baseren de bedrijven hun veredelingsprogramma’s? In heel veel gevallen blijken zij zich nog vooral te oriënteren op de wensen van de teler. Peter van der Toorn, Global Head Breeding Vegetables bij Syngenta en Manga Owona, Breeding Project Lead bij hetzelfde bedrijf geven hun mening. Van der Toorn: We veredelen om telers een winstgevende onderneming te geven en we focussen daarbij op de pijnpunten.” “We bezoeken ze en delen hun zorg om de toekomst”, vult Owona hem aan.

Beiden geven aan dat de teler heel veel kennis heeft en via hen horen ze wensen die in de markt en bij consumenten leven. “Er moet een balans zijn tussen telerswens en consumentenwens”, meent Van der Toorn. “We zijn daarin soms een beetje anders dan andere bedrijven.”

Alois van Vliet geeft aan dat de eerste twee schakels in de keten voor zijn bedrijf de meest belangrijke zijn. “We telen voor onze klant en zijn klant. Dat is dus de teler en zijn retailer. Daarnaast zijn we uiteraard alert op ontwikkelingen in het wensen- en behoeftepatroon van de consument.”

            Nico van Vliet, Trade Partnership Manager bij de Ruiter is daarin minder expliciet. “We luisteren eerst naar de teler, maar we nemen ook een aantal ketenaspecten mee. De telers zijn weer belangrijk voor de introductie van rassen. We zetten onze nieuwe producten uit bij een aantal key-growers.”

Betrokken bij de bron

Dat het grootwinkelbedrijf belangrijk is bij de ontwikkeling van een nieuw assortiment staat buiten kijf. Retailketens bezoeken actief veredelingsbedrijven en leggen daar hun wensen neer. Nico van Vliet: “De premium supermarkten willen zich onderscheiden van de discounters. Daar proberen we in mee te denken.”

Enza Zaden doet eveneens zaken met het grootwinkelbedrijf. Marketing Sales Manager tomaat Noord-Europa Maarten van den Heuvel voelt dat retailers steeds meer betrokken raken bij de bron.

“Duurzaam samenwerken in de keten wordt steeds belangrijker. Voor ons als veredelingsbedrijf, maar ook voor telers en retailers. Met elkaar kun je tot producten en concepten komen die zijn afgestemd op de wensen en behoeften van de consument. TastyTom is een goed voorbeeld van zo’n jarenlange samenwerking. Maar de succesvolle concepten TomAzur en Tribelli (Spanje) zijn eveneens tot stand gekomen door intensieve samenwerking met verschillende partijen uit de keten.”

Complete concepten

Rijk Zwaan is al lange tijd bezig met complete concepten van retailer naar teler. Een voorbeeld daarvan is het merk Salanova, dat staat voor makkelijk te bereiden sla met uniforme, kleine blaadjes. Het merk is wereldwijd uitgezet, in samenwerking met verschillende retailers. Marketing specialist Johan Vis legt uit dat het bedrijf werkt aan gesloten ketens bij meerdere groenten en concepten, waarbij een retailer kiest voor bepaalde rassen. “Wij zoeken dan naar telers die daarbij passen.”

Samenwerking met retailers is voor veel telers nog een ‘ver van mijn bed show’ weet Nico van Vliet weer te vertellen. “Soms wil een retailer iets, maar dan moeten wij echt telers overhalen om mee te doen.”

Hoewel Syngenta voorzichtig is in het benaderen van retailers heeft ook dit bedrijf complete concepten, zoals de zaadloze snackpaprika’s ‘Angello’ in samenwerking met The Greenery. “We hebben al sinds de jaren negentig veel contacten, maar we hebben geleerd voorzichtig te zijn met nieuwe producten en concepten. Ze moeten voor alle partijen in de keten waarde creëren en geen eendagsvlieg zijn.”

Innovatie bij koks

Steeds meer koks ontdekken koken met groenten en die trend volgen de bedrijven op de voet. Rijk Zwaan heeft bijvoorbeeld sinds 2012 warme contacten met restaurant Rossio in Delft. De kok van dit restaurant krijgt als eerste de kans om met nieuwe veredelingsproducten te koken en mooie gerechten samen te stellen. Pas wanneer dat een succes is gaat het bedrijf groter uitpakken. Dus wat klein begint krijgt kans om uit te groeien naar een plaatsje in de supermarkt.

“De overtuigingskracht van koks valt niet altijd mee”, vindt Kras van Eminent. “Als je bijvoorbeeld in Nederland een nieuw product in een kookprogramma op televisie laat zien, dan heeft dat niet zo’n grote impact op de verkoop. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld Engeland, waar de respons juist groot is.” Dit feit mag natuurlijk geen belemmering zijn om de hulp van deze creatieve mensen in te roepen, zodat consumenten een gezonder eetpatroon aanleren dat bovendien lekker is.

Consumentenwensen

In hoeverre zijn de wensen van de consumenten echt belangrijk voor de veredelingsbedrijven? Het blijkt erg moeilijk te zijn om juist dat aspect toe te passen in veredelingsprogramma’s. Syngenta hoopt via de opgebouwde kennis van telers meer te weten te komen over consumentenwensen. Van der Toorn: “Als een nieuw ras voor de telers belangrijk is, dan geldt dat ook voor de consument.”

Nico van Vliet vindt dat moeilijk. “De consument proeft vaak met z’n ogen.” Dat belet hem niet om vol in te zetten op het vergroten van die kennis. Op de speciale ‘We Love Tomatoes’ website kunnen telers en retailers rassen zoeken die bij hen passen, maar wellicht zouden consumenten in de toekomst daar hun weg kunnen vinden in tomatenland.

Rijk Zwaan maakt juist weer veel werk van consumentencontact. Een Australische medewerker van het bedrijf begon een paar jaar geleden met de ‘Love my salad’ community op Facebook, waar recepten en ideeën met groenten worden gedeeld. Dit is een enorm succes geworden. Vandaag de dag heeft deze pagina maar liefst 165.000 likes.

Het Nieuwe Telen

Er wordt wel eens gesuggereerd dat veredelingsbedrijven nog niet inspelen op Het Nieuwe Telen (HNT). Rassen, die minder energie vragen en een iets vochtiger klimaat verdragen. Dat is niet helemaal waar. Sowieso werken de bedrijven hard aan tomatenrassen die meeldauwresistenties dragen, omdat dit een probleem is dat de laatste jaren steeds vaker de kop opsteekt.

De Ruiter laat bewust haar nieuwste assortiment meelopen in proeven met HNT. Het is voor hen belangrijk om te weten dat de jongste veredelingsproducten HNT-proof zijn. Toch speelt ook dat tuinbouwbedrijven nog niet heel hard investeren in HNT. Ammerlaan: “Mensen waren geneigd om te vernieuwen, maar we merken dat ze een beetje murw zijn.”

Kaskrakers

Gaan de veredelingsbedrijven nu voor kilo’s of smaak? De bedrijven bevestigen dat zij voor beiden gaan. Uiteraard gaat iedere veredelaar voor de beste smaak, maar de productie blijft even belangrijk zo niet belangrijker. De mainstream markt is nu eenmaal de meest lucratieve. Kijk bijvoorbeeld naar de Ruiter met kaskraker Komeett. Het succes van zo’n ras is belangrijk om het veredelingsprogramma springlevend te houden. Of zoals Nico van Vliet: “We hebben in totaal meer dan 200 rassen, maar 20% ervan zorgt voor 80% van onze omzet.”

Onder Glas, september 2014