woensdag, november 18, 2015

Xylella


De grote impact van Q-organismen op de tuinbouwsector
‘We hebben het niet en willen dat graag zo houden’

Het is menens met Xylella. Sinds mei is er een Europees importverbod van waardplanten. Maar ook binnen Europa zijn er ziektehaarden. Daarom is het belangrijk dat iedereen binnen de tuinbouwsector de maximale hygiënevoorschriften aanhoudt en insleep voorkomt.

De vrees voor ziekten met een quarantaine status is groot. Geen wonder, want de gevolgschade van een eventuele besmetting liegt er niet om. Naast een aantasting op het teeltbedrijf zelf is het transport binnen een straal van tien kilometer aan banden gelegd. Het kan dus iedereen treffen, ook wanneer je niet importeert of gevoelige gewassen teelt.
            Nadat de ziekte in Zuid-Italië was uitgebroken kwam Nederland in 2014 voor het eerst direct in aanraking met de bacterieziekte Xylella, door de import van besmette koffieplanten uit Zuid-Amerika. Die planten zijn op tijd vernietigd, maar daardoor zijn wel alle alarmbellen gaan rinkelen. De bacterieziekte is namelijk niet alleen aanwezig in overzeese continenten, maar er zijn ook ziektehaarden binnen Europa, waarvan de grootste in het zuiden van Italië.


Wakker schudden
Bedrijfshygiëne staat voor een groot deel in het teken van het ziektevrij houden van bedrijven. Gert-jan Cok van planten cash&carry en groothandel Greenlink in Hazerswoude heeft er inmiddels een antenne voor ontwikkeld. Begin september deed hij mee aan een workshop, waar alle problemen rond Xylella fastidiosa uitgebreid aan bod kwamen. Gezien de ernst van de gevolgen van dit Q-organisme verbaast het hem dat de zaal niet overvol zat. Het lijkt wel of iedereen nog een beetje moet worden wakker geschud, terwijl in Italië al meer dan een miljoen olijfbomen zijn aangetast.
Marco van Dalen beleidsmedewerker Keuringen bij Naktuinbouw heeft het lesprogramma voor deze workshop samengesteld. Deelnemers aan de workshop waren vermeerderaars, plantenkwekers, een enkele teler en Cok, die als inkoper veel uit Zuid-Europa importeert.
Van Dalen en zijn collega’s organiseren regelmatig workshops. Deze sluiten aan op de vraag vanuit het vak. “We organiseren workshops rondom bedrijfshygiëne. Wanneer daar aanleiding toe is kan dit worden toegespitst op een specifiek organisme, zoals Xylella. In dit geval kwam er een specifieke vraag vanuit LTO en Tuinbranche Nederland.“

Nieuwe toets
Lastig zijn de organismen die niet met het blote oog waarneembaar zijn, zoals Xylella. De bacterieziekte tast het vaatstelsel van bomen en planten aan en eigenlijk zijn de gevolgen pas in een betrekkelijk laat stadium zichtbaar. Dan heeft de ziekte zich allang kunnen verspreiden via vectoren. In dit geval zijn het cicaden (zoals het spuugbeestje), die zuigen aan het vaatstelsel van planten.
Recent heeft de afdeling Laboratoria van de keuringsinstantie een toets ontwikkeld om de ziekte vast te stellen. Deze toets werkt tamelijk snel. Wanneer er een verdenking is kan binnen vijf dagen worden vastgesteld of planten ziek zijn. Het is een eerste screening. Als de bacterie wordt aangetroffen is er meer onderzoek nodig en gaat er een melding naar de NVWA.
“In onze workshops proberen we mensen bewust te maken van preventieve maatregelen om het bedrijf vrij te houden”, legt Van Dalen uit. “We helpen om een risico analyse te maken. Deelnemers krijgen handvatten om uit te zoeken wat voor hen specifiek toepasbare maatregelen zijn.” De kracht van de workshops is dat je elkaars visie hoort, daarmee leert omgaan en samen een stapje verder komt.

Verantwoordelijkheid
Voor Cok was meteen duidelijk wat er op zijn bedrijf moest gebeuren. Greenlink importeert veel producten uit Zuid-Europa. Olijven komen al jaar en dag uit Spanje, maar oleanders en rozemarijn komen vaak uit Italië. Aangezien deze planten allemaal op de lijst van waardplanten staan is hij extra alert op de herkomst en eventuele Xylella-vrij verklaringen van zijn leveranciers.
“Toen de eerste berichten binnen kwamen zijn wij serieus gaan nadenken over eventuele risico’s”, vertelt hij. “Ik vind zo’n workshop eigenlijk een vereiste voor iedere ondernemer. Ik wil gewoon goed worden geïnformeerd om een besmetting te voorkomen. Als importeurs en exporteurs hebben wij verantwoording naar de sector. En dat geldt ook voor mijn collega’s.” Cok heeft het niet zo op grote bijeenkomsten waar al snel emoties de overhand nemen. Liever baseert hij zijn kennis op basis van feiten en die verwacht hij van de deskundigen van Naktuinbouw en NVWA.

Enorme exportbelangen
Gezien de complexheid van de materie is hij ook bezorgd. Inmiddels zijn bijvoorbeeld dertien waardplanten bekend van de bacteriestam in Zuid-Italië, maar die lijst groeit met de dag. Het is maar de vraag of de lijst niet veel langer is. Zelfs brandnetel is een waardplant.
“Ik ben ook bezorgd over import van stekken en eindproduct uit Zuid-Amerika. Ik zou graag meer duidelijk zien. Moet een partij bijvoorbeeld worden gecontroleerd bij de grens of al bij de bron?” Cok hoopt dat er snel een goed protocol komt, zodat de bacterieziekte niet via een ander kanaal naar binnen komt.
Over Xylella is het laatste woord nog niet gesproken. Dat komt vooral omdat nog lang niet alles bekend is over deze quarantaineziekte. Eigenlijk is het voor niemand in de tuinbouwsector een ver van mijn bed show, gezien de enorme exportbelangen die in het geding zijn.

De feiten over Xylella fastidiosa
Xylella fastidiosa heeft een quarantaine status binnen de EU. Bij een aantasting van deze bacterieziekte moeten alle waardplanten binnen 100 meter van de besmette zone worden vernietigd. Om de besmette zone wordt een bufferzone ingesteld van 10 km, voor een periode van minimaal 5 jaar. In deze periode is geen verkeer van (waard)planten binnen en vanuit de bufferzone toegestaan.

De feiten:
-        - Xylella is inheems in Zuid-Amerika;
-        - Vanaf 1990 komt de ziekte voor in de druiventeelt in Californië;
-        - In 2013 is de ziekte uitgebroken in Zuid-Italië (Apulia), de provincie Lecce;
-        - In 2013 ging het nog om enkele tienduizenden olijfbomen. Ondanks maatregelen gaat het waarschijnlijk om meer dan een miljoen veelal oude olijfbomen;
-        - In 2014-15 is de ziekte aangetroffen in Nederland, in koffieplanten afkomstig uit Honduras en Costa Rica. Deze planten zijn vernietigd;
-        - Zomer 2015 is de ziekte gevonden in Polygala myrtifolia, op Corsica;
-        - Er zijn al vier stammen van Xylella bekend. De stam in Italië is een andere dan die op Corsica en die uit Honduras en Costa Rica;
-       -  Sinds 19 mei 2015 heeft de EU een importverbod van 160 soorten en 27 geslachten ingesteld. Zij mogen voorlopig niet meer worden geïmporteerd;
-       -  De NVWA controleert vanaf 26 mei 2015 de import van planten buiten de EU;
-       -  Naktuinbouw heeft een toetsmethode ontwikkeld, die in vijf werkdagen uitslag geeft;

-        - Op de websites van deze keuringsdienst staat de lijst van waardplanten (Annex I). In Annex II staan dertien soorten waarvan bekend is dat ze waardplant zijn van de in Italië aangetroffen stam. Deze lijst wordt steeds aangevuld. 



Geen opmerkingen: