Glastuinbouw kan wezenlijke bijdrage leveren aan samenleving
Warmteaanbod Westland verbinden, verdelen en verzekeren voor teler en burger
Meer geothermiebronnen, de aanleg van warmtetransportleidingen, het Westland staat de komen jaren voor een grote uitdaging. Waar WKK’s op uiterst efficiënte wijze glastuinbouwbedrijven voorzien van warmte en elektriciteit, begint fossielvrije energievoorziening aan een opmars. Warmtesysteem Westland en het slim en efficiënt inzetten van energiebronnen zou wel eens de sleutel kunnen zijn die de tuinbouw onmisbaar maakt voor de omliggende steden.
Op haar kantoor bij Westland Infra in Poeldijk klapt Evelien Brederode, programmamanager energietransitie bij Capturam, haar laptop open en toont een plattegrond van het Westland, waarop alle warmtecollectieven zijn ingetekend. Deze collectieven zijn verbonden aan bestaande en nog aan te boren geothermiebronnen. Het zijn er veel, want het Westland heeft een gunstige ondergrond voor geothermie.
“De Onder Krijtlaag ligt hier op 2 tot 3 kilometer diepte, met daarin het Alblasserdam- en Delfzandsteen. Deze zandsteenlagen zijn bijzonder geschikt om water aan te onttrekken. Bovendien is de temperatuur meer dan 85°C”, legt ze uit.
Trias Westland is waarschijnlijk de bekendste geothermiebron in het gebied, omdat hier is geprobeerd naar 4 kilometer diepte te boren in de Triaslaag. Helaas is deze laag niet geschikt voor rendabele warmtewinning. Binnenkort start op dezelfde locatie opnieuw een boring naar de Onder Krijtlaag voor een tweede geothermiedoublet. Op de eerste bron worden 26 bedrijven aangesloten. Door deze tweede boring krijgen meer bedrijven de kans om hun energievraag te verduurzamen.
Bijna alle bedrijven met een grote warmtevraag zijn al aangehaakt bij een warmtecoöperatie. De bronnen die er al
zijn of nog komen zijn nagenoeg gebiedsdekkend. Een logische vervolgstap is om deze bronnen en hun clusternetten met elkaar te verbinden. Brederode: “Zo ontstaat een robuust netwerk. Dit heeft veel voordelen. Door koppeling verlies je kwetsbaarheid. Op het moment dat er storing is bij één bron kunnen de andere dit opvangen. Omgekeerd zijn de risico’s voor individuele warmtecoöperaties kleiner, als er bijvoorbeeld deelnemende bedrijven wegvallen. Bronnen moeten nu eenmaal blijven draaien, ook als de warmtevraag afneemt.”
zijn of nog komen zijn nagenoeg gebiedsdekkend. Een logische vervolgstap is om deze bronnen en hun clusternetten met elkaar te verbinden. Brederode: “Zo ontstaat een robuust netwerk. Dit heeft veel voordelen. Door koppeling verlies je kwetsbaarheid. Op het moment dat er storing is bij één bron kunnen de andere dit opvangen. Omgekeerd zijn de risico’s voor individuele warmtecoöperaties kleiner, als er bijvoorbeeld deelnemende bedrijven wegvallen. Bronnen moeten nu eenmaal blijven draaien, ook als de warmtevraag afneemt.”
Glastuinbouw Nederland en ETP (Energie Transitie Partners) hebben op 7 november 2018 hun haalbaarheidsstudie gepresenteerd voor het regionale Warmtesysteem Westland (WSW). Met de aanleg van dit net is een investering gemoeid van 360 tot 650 miljoen euro, afhankelijk van de reikwijdte van het systeem. Dat bedrag kunnen de ondernemers grotendeels zelf bij elkaar krijgen. Het rapport trekt inmiddels veel aandacht van overheden, zoals het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en de Provincie Zuid-Holland. Invest-NL, een rijksinstelling die bijdraagt aan het financieren van de energietransitie in Nederland, is al op bezoek geweest in het Westland.
Meer bronnen nodig
“Een netwerk aanleggen is ingrijpend en de kosten van de infrastructuur zijn relatief hoog”, legt Brederode uit. De uitdaging ligt in het goedkoop beschikbaar maken van CO2-vrije warmte en investeren in een robuust en toekomstbestendig warmtenet. Daarom zal de groei van WSW stapsgewijs worden uitgevoerd. “We starten met de ontwikkeling van geothermiebronnen en werken tevens een project uit voor de koppeling met restwarmte uit de Rotterdamse haven.”
Zeer recent zijn er twee nieuwe warmtecoöperaties opgericht, namelijk Wippolder en Polanen. Robin Schaap, financieel directeur van Koppert Cress in Monster is voorzitter van Warmtecoöperatie Polanen. Dat dit bedrijf betrokken is in een aardwarmteproject is best bijzonder, want het heeft al zwaar geïnvesteerd in duurzame energievoorziening. “Tien jaar geleden hebben we onze hoofdvestiging opnieuw ingericht met als uitgangspunt dat elektriciteit in de toekomst goedkoper en gas schaarser wordt”, vertelt hij.
Het in cressen gespecialiseerde teeltbedrijf heeft destijds een WKO (warmte koude opslag) aangelegd, met een opslag die op 170 meter diepte ligt. De warmte die vrijkomt van de kas, de LED’s, het kantoordak en de koelcellen wordt weer op andere momenten ingezet. “Maar voor het laatste stukje duurzame energievraag kunnen wij goed aardwarmte gebruiken.”
Polanen heeft inmiddels een buisinesscase opgesteld en een SDE+ aangevraagd. Schaap verwacht binnen een paar weken de uitslag van deze aanvraag. “We hopen in 2020 te starten met de boring.” Het bestuur van de coöperatie heeft actief telers benaderd en inmiddels zijn er veertig lid geworden. “De leden hebben de intentieovereenkomst getekend, omdat ze ook het belang zien van duurzame energie. Spannend wordt het op het moment dat de boor de grond in gaat.”
Verbinding met andere netwerken
Het warmtesysteem strekt verder dan alleen het verbinden van de geothermiebronnen in het Westland. Het net moet ook geschikt zijn voor de aansluiting van tuinbouwbedrijven met een warmteoverschot en de bebouwde omgeving in de regio Westland. In de studie is ook de mogelijkheid van een houtstookinstallatie opgenomen.
Interessant zijn ontwikkelingen die buiten het Westland plaatsvinden, zoals de inzet van warmte die afkomstig is uit het havengebied van Rotterdam en de transportleidingen die worden aangelegd om de standswarmtenetten van Rotterdam, Den Haag en Leiden te verbinden.
Een vraag die ETP, de glastuinbouw en de gemeente Westland bezighoudt is het berekenen van de juiste dimensionering van het netwerk. Uit een analyse van Wageningen Economic Research blijkt dat de jaarlijkse warmtevraag van het Westland kan dalen van 20 PJ naar 15 PJ, omdat het netto areaal naar verwachting iets zal afnemen en er wordt meer bespaard op energie.
De basislast van het net zal afkomstig zijn van geothermie (8 PJ), aangevuld met 4 PJ havenwarmte. Voor piekverbruik (3 PJ) zijn andere warmtebronnen nodig. Brederode: “Warmtetransport is altijd lokaal, hoogstens regionaal. Dus op momenten dat er extra warmtevraag is, zou je die lokaal moeten invullen, bijvoorbeeld met WKK’s of de biogasinstallatie. Daarom zie ik voor de toekomst zeker een rol voor de WKK’s.”
CO2 belangrijke schakel
Een belangrijke schakel in de transitie naar fossielvrije tuinbouw is een betrouwbare CO2-voorziening. De leveringszekerheid en capaciteit van OCAP neemt toe nu afvalenergiebedrijven in Amsterdam en Rotterdam onderzoeken om hun CO2 aan dit net te leveren.
Het gemeentelijk Havenbedrijf in Rotterdam, Gasunie en Energie Beheer Nederland willen na 2020 CO2 afvangen en opslaan in de ondergrond, in zoutcavernes en uitgeproduceerde olie- en gasvelden. Het is logisch dat het Westland deze ontwikkelingen op de voet volgt, want deze CO2-bron zou wel eens interessant kunnen zijn voor de glastuinbouw.
Een derde en meer directe optie om voldoende CO2 voor plantengroei beschikbaar te krijgen is het afvangen van CO2 uit de buitenlucht. De kosten om dit proces uit te voeren dalen, zo blijkt uit een kostenanalyse van Amerikaanse wetenschappers en interieurs. Zij ramen de kosten tussen de 94 en 232 dollar per ton CO2, afhankelijk van de gebruikte technologie en de locatie van een fabriek.
Voortrekkersrol
Met het collectieve warmtesysteem kan de Westlandse glastuinbouw 650 miljoen m3 aardgas per jaar besparen, zo blijkt uit de haalbaarheidsstudie van Glastuinbouw Nederland. “Wij vervullen een voortrekkersrol”, meldt Hans van den Berg, procesmanager warmte bij deze organisatie. “Niet alleen willen we de sector zo goed mogelijk voorbereiden op de energietransitie, we kunnen ook een rol vervullen in de totale transitie.”
WSW heeft een meerwaarde, omdat de tuinbouw beschikt over een grote buffercapaciteit voor warmte. Bovendien kan de koppeling met het stadswarmtenet voordelen opleveren voor de warmtevoorziening van steden. De tuinbouw kan bijvoorbeeld warmte afnemen in de nacht, terwijl de huishoudens die juist op andere momenten nodig hebben.
Van den Berg: “Doordat de glastuinbouw in staat is om retourwater goed uit te koelen, wordt het systeem voor de stedelijke omgeving heel efficiënt. Denk aan hoge temperaturen voor woningen en lage temperaturen voor de glastuinbouw.”
Bijdragen aan samenleving
De obstakels om de energietransitie te volbrengen zijn nog groot. De projecten zijn complex en er zijn nog veel vragen rond regelgeving en het afgeven van vergunningen. Desondanks is Schaap overtuigd van de meerwaarde van de koppeling van glastuinbouw en steden. “De een kan niet zonder de ander. Als tuinbouw komt er gewoon een moment dat we ons energieverbruik moeten verduurzamen. We kunnen dus een bijdrage leveren aan een duurzame samenleving door een schakel te zijn in de energievoorziening van steden én door producten te telen die mensen gezond maken en houden.”
“Door deze samenwerking in het Westland vormen we een representatieve groep in het proces naar verduurzaming en een aanspreekpunt waar beleidsmakers rekening mee houden”, legt Brederode uit. Zij verwacht dat, ondanks de hoge aanloopkosten, uiteindelijk een warmtesysteem ontstaat dat zeer toekomstbestendig is. Tuinbouw en burgers zullen steeds meer met elkaar verbonden raken. “Het WSW kan zorgdragen dat het Westland voor glastuinbouwbedrijven een extra aantrekkelijke regio blijft om te vestigen.”
