Tomaten

TROUW 27/6/07
HEDENLAND JAN KUITENBROUWER

Smakeloze Roma is een Middellandse Zee stuiterbal

Dat wereldwijd in tal van talen dezelfde uitdrukkingen voorkomen blijft wonderbaarlijk, al heeft de taalkunde er wel een aantal verklaringen voor. Soms is de oerbron één en dezelfde, soms is sprake van migratie en soms is het domweg een kwestie van hetzelfde idee in meerdere hoofden. Van dat laatste kreeg ik naar aanleiding van mijn stukje van vorige week, over tomaten, een aardig voorbeeld toegestuurd. Ik typeerde de typische productietomaat van twintig jaar geleden als de ‘Westland stuiterbal’. In Amerika heeft de tomaat mét smaak ook een comeback gemaakt, vooral door toedoen van ene Gary Ipsen, die met succes oude rassen herintroduceerde. Ipsen, als de tomato Man inmiddels een Bekende Amerikaan, noemt de smakeloze supermarkttomaten RRBT’s, red rubber ball tomatoes. Dat komt aardig in de buurt van de stuiterbal.
De Duitsers noemden de ‘oude’ Hollandse tomaat trouwens de Wasserbombe. Ik weet dit allemaal dankzij de reactie waar ik aan refereerde, een mailtje van Pieternel Bouwman- van Velden, free-lance tuinbouwjournalist, gespecialiseerd in ‘vruchtgroenten onder glas’, en dan met name de tomaat. Ook de betere tomaat (de ‘smaaktomaat’ in jargon) lijkt alweer af te glijden richting RRBT-Stuiterbal-Wasserbombe, een tendens die je vaker ziet, zoals bij de ooit ambachtelijke-exclusieve en nu bij elk tankstation verkrijgbare Oud Kampen sigaren.
Pieternel onderschreef mijn betoog, dat wel, maar volgens haar heb ik ‘geen kaas gegeten van tomaten’. Dit begreep ik niet, dus ik belde haar op. Zij stuurde mij een diepgravende reportage over de Hollandse productietomaat in wezen en tijd, met het accent op de gebeurtenissen sinds ‘de Wasserbombe-crisis van 1996. Op een gegeven moment was de Nederlandse productietomaat zo gedegenereerd, beschrijft ze, dat ze uitsluitend nog groen op transport gingen, om onderweg ‘rijp’ te worden, maar zo’n tomaat rijpt in feite niet, hij wordt rood, maar kan nooit meer de smaak ontwikkelen van een vrucht die aan de plant rijpt. Om kneuzingen en bederf tegen te gaan werd de schil dikker gekweekt, ook niet lekker, zeker als je ze kookt.
In 1996 had de Duitse consument ineens geen zin meer in de rode rubberbal uit het Westland, de prijzen kelderden en de Nederlandse tomatenproductie werd gedecimeerd. Maar Nederlanders zij de beste plantenveredelaars ter wereld (waar ter wereld ook planten veredeld worden, er zitten altijd Nederlanders achter), dus ogenblikkelijk werden de genetische bakens verzet en nieuwe, smakelijker soorten ontwikkeld, zoals de trostomaat, de roma, de zebra-tomaat, diverse soorten kerstomaten en, binnenkort in uw supermarkt, de lycopeen-tomaat, met extra veel van de stof die tomaten zo gezond maakt.
Die nieuwe variëteiten smaken wel degelijk beter dan die oude industrietomaat, stelt Pieternel, en voor zover zij weet zijn ze ook nog niet aan het afglijden. Haar eigen favoriet is Tasty Tom (die wij Pricy tom noemen), maar ook de ‘Red Pearl’ kan ze aanbevelen.
Maar hoe zit het dan met die roma, die ons ineens niet meer smaakt? Niet elke Zuid-Europese tomaat is een smaaktomaat, legt Pieternel uit, ook daar heb je smakeloze, op productie- en transportgemak gekweekte varianten. De Middellandse Zee Stuiterbal, zeg maar, de Mediterraner Wasserbombe, als het ware, de red rubber rugbyball tomato. Het kan dus zijn dat Albert Heijn op een minder lekkere soort is overgestapt.