tomaten

Opmars extra gezonde groente zet door

Lycopeentomaat zet de trend voor nieuwe productlijnen
Lycopeen tomaten zijn een voorbode van een nieuwe ontwikkeling binnen de groenten en fruitsector, waarbij gezonde stoffen een plaats krijgen in veredelingsprogramma’s. Een vitaminepilletje kan namelijk op geen enkele wijze de consumptie van verse producten vervangen. De sector heeft dus een middel in handen om producten van toegevoegde waarde te voorzien.

Uit onderzoek komt steeds vaker naar voren dat bepaalde groenten en fruit soorten stoffen bevatten die de gezondheid kunnen ondersteunen en bevorderen. Sterker nog: sommige plantaardige stoffen zouden kunnen helpen in het bestrijden van ernstige ziekten, zoals bijvoorbeeld kanker en diabetes. Onderzoek naar deze effecten brengt steeds meer aan het licht, maar lang nog niet alles.
De tuinbouw heeft heel handig op deze ontwikkeling ingehaakt en de eerste veredelingsproducten rollen van de band. Lycopeentomaten zijn daarvan het meest sprekende voorbeeld. Het zal echter niet bij tomaten blijven. Veredelaars en afzetorganisaties spelen sterk met de gedachte om ook andere producten op de markt te brengen, die een verhoogde hoeveelheid gezonde stoffen bevatten.
Een goede zaak, maar zowel telers als afzetorganisaties willen graag een label, of een zogenaamde gezondheidsclaim, verbinden aan deze producten. Europese regels zijn daarvoor in de maak, maar er is nog erg veel onduidelijk.
In de toekomst valt daar zeker wat van de veredelingsactiviteiten te verwachten, maar wordt het effect niet zwaar overdreven? Hoe belangrijk zijn die speciale stofjes in verhouding tot het totale voedselpakket dat wij consumeren? Het woud van gezonde groenten is nog erg ondoorzichtig.

Gezond, gezonder, gezondst
Lycopeen is een antioxidant die vrije radicalen kan wegvangen. Dit ‘wondermiddel’ staat niet op zichzelf. Er zijn meerdere antioxidanten, die in grote hoeveelheden voorkomen in groenten en fruit. De belangrijksten zijn Vitamine E, Vitamine C, carotenoïden (o.a. lycopeen) en flavonoïden.
Het Amerikaanse Ministerie van Landbouw heeft een lijst van gezonde groenten en fruitsoorten gepubliceerd en de tomaat komt niet voor in de top tien. Er zijn gewassen die veel gezonder zijn. Natuurlijk kan gerichte veredeling op dergelijke stofjes daar verandering in brengen. En dat lijkt helemaal niet zo onverstandig, want onderzoek bevestigt steeds vaker dat een pilletje minder werkzaam is dan diezelfde stof in verse groenten en fruit en afgeleide producten. Vast staat dat mensen die veel groenten en fruit eten over het algemeen minder last hebben van hart- en vaatziekten. Dus als je groenten en fruit nóg gezonder maakt, kan dit in theorie een grote bijdrage zijn aan de volksgezondheid.

Intens roodTwan Jacobs van De Ruiter Seeds eet zelf het liefst de kleinere typen tomaten. ‘De variatie in vormen en smaken spreekt me heel erg aan’, vindt de marketing specialist. Het veredelingsbedrijf levert tomatenrassen met een hoog lycopeengehalte aan Action Pearl Growers (Harvest of Health) en Santessa vanThe Greenery.
Het veredelingsbedrijf heeft haar eigen materiaal gescreend en samengebracht in een veredelingsprogramma waar momenteel nieuwe producten uit rollen. Deze moeten minimaal twee tot drie keer zo veel lycopeen bevatten als het bestaande assortiment.
‘We stellen wel als eis dat dat ze minstens nét zo lekker smaken en daarnaast ook onderscheidend’, zegt Jacobs. ‘Dat laatste bereiken we met de intens rode binnenkleur.’
Lycopeen is een eigenschap die vast ligt in het genetisch materiaal. Het gehalte loopt op naarmate de lichtomstandigheden in de teelt toenemen. ‘We stellen wél als eis dat deze rassen zich ook onder lichtarme omstandigheden in lycopeengehalte net zo veel onderscheiden van gewone tomaten.
Lycopeentomaten zijn het stadium van het niche product in Amerika en Japan al lang gepasseerd,’ vindt Jacobs. Hij sluit niet uit dat deze ontwikkeling verder doorzet en op termijn een nieuwe standaard wordt. ‘Als het marktmechanisme hier toe aanzet.’

Gezondheidsclaims
“Voor mij het liefste broccoli, even roerbakken met een beetje look. En nectarines natuurlijk’, zegt Tim Willaert, stafmedewerker bij The Greenery. Hij sluit zich volledig aan bij de visie van Jacobs. Ook hij denkt dat de lycopeentomaat een mooie toekomst tegemoet gaat. ‘Wat dat betreft gaan landen als Amerika en Japan voorop in deze gezondheidsrage.’
The Greenery lanceerde zeer recent de smaakvolle Santessa tomaten, waar de rassen Prolyco Romana (Western Seeds) en Licorossa (De Ruiter Seeds) onder vallen. Deze rassen worden volgens een specifiek teeltrecept geteeld.
The Greenery zet alle zeilen bij om deze nieuwe tomaten te promoten, maar moet voorzichtig zijn als het om bepaalde claims op de verpakking gaat. Daarin volgt The Greenery uiteraard de EU voorschriften.
Deze gezondheidclaims zijn vorig jaar voor het eerst vastgelegd in een verordening, waarvan de praktische uitvoering nog veel vragen oproept. In ieder geval heeft het Europees Parlement een poging ondernomen om duidelijkheid te scheppen in het te pas en te onpas hanteren van claims in de etikettering en bij aanprijzing van levensmiddelen. Het uitgangspunt is dat ze de consument niet misleiden.

Heilzame paddestoelen
Quentin Kros, eveneens werkzaam bij The Greenery, eet het allerliefste wilde bospaddestoelen, maar gekweekte soorten lust hij ook graag. Hij bevestigt dat The Greenery onderzoekt of er ook mogelijkheden zijn om met name paddestoelen gezondheidsclaims toe te kennen. ‘In onze Westerse wereld zijn we eigenlijk alleen maar bezig geweest met het gevaar dat aan het eten van paddestoelen kleeft. 4000 jaar geleden werden in Azië al paddestoelen gekweekt. Deze mensen zijn er allang van overtuigd dat bijna alle eetbare paddestoelen stoffen bevatten die heilzaam kunnen werken.’
Het is een gevoelig onderwerp. Heel veel onderzoek geeft zeer overtuigend aan dat paddestoelen stoffen bevatten die bepaalde vormen van kanker kunnen bestrijden, cholesterol kunnen verlagen of het immuunsysteem kunnen verbeteren. Toch is dit verhaal nog onvoldoende onderbouwd om iedere paddestoel een labeltje te geven.

Variatie
Patricia Schutte, voedingsdeskundige bij het Voedingscentrum, moet diep nadenken wat zij nu eigenlijk lekker vindt. ‘Ik hou eigenlijk van een heel gevarieerd menu en liefst iedere dag wat anders’. En daarmee geeft zij ook aan waar het Voedingsbureau sterk op aandringt: veel variatie.
Schutte kent de gezonde eigenschappen van de lycopeentomaat, maar wijst ook op de beperkingen ervan. ‘Eén gezond product eten, betekent nog niet dat je gezond bezig bent. Mensen vragen ons vaak naar de top tien van meest gezonde groenten en fruitsoorten. Die kunnen we niet geven, omdat die ook niet bestaat. Neem nu bijvoorbeeld een kiwi, met een hoge concentratie aan Vitamine C. Het is slechts een kleine vrucht, terwijl een sinasappel met een iets lagere concentratie veel groter is. Ik wil daarmee zeggen dat mensen vooral voldoende groenten en fruit moeten eten en daarin zo veel mogelijk variëren. En zo ver zijn we nog lang niet.
Spelregel nummer één is voor ons variatie. En ieder seizoen heeft iets gezonds te bieden.’

Lycopeen
Lycopeen is een belangrijke antioxidant, die behoort tot de groep carotenoïden. Het is de stof die tomaten en watermeloenen een rode kleur geeft. Hoe roder de vrucht, des te meer lycopeen er aanwezig is.
Onderzoek heeft aangetoond dat lycopeen bescherming biedt tegen prostaatkanker. Lycopeen werkt voornamelijk preventief, maar onderzoek geeft ook aan dat de stof tumoren kan verkleinen. Voor verminderd vruchtbare mannen is er goed nieuws: lycopeen verbetert de vruchtbaarheid.
Lycopeen heeft vermoedelijk ook een gunstig effect op het voorkomen van een hartaanval of beroerte en kan de bloeddruk verlagen. Het heeft geen invloed op het cholesterolgehalte.
Het darmkanaal kan heel moeilijk lycopeen opnemen uit verse tomaten. De allerbeste lycopeenbron is tomatenpuree of saus, omdat deze verhit is geweest. Kennelijk werkt de lycopeen het beste in samenhang met andere stoffen die de tomaat bevat. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat puur lycopeen in de vorm van een tablet lang niet hetzelfde effect gaf als het volledige tomatenextract.
Overigens is niet alleen lycopeen zo’n beschermende stof, maar alfa caroteen ook. Beta caroteen heeft al jaren de naam dat het een goede antioxidant zou zijn, maar onderzoek heeft aangetoond dat deze stof weinig toevoegt aan onze gezondheid. Eet dus vooral veel tomaten, wortels en watermeloenen.