Onderwijs

Mensen veranderen en bedrijven zijn in transitie

‘Scholen en bedrijven vinden elkaar in verbeterde en digitale leeromgeving’

Er is geen weg terug. Er komt een generatie aan die zelf een leerpad wil kiezen en zelf bepaalt hoe en wanneer zij hun diensten aanbieden. Bedrijven in de tuinbouw zullen moeten leren hoe zij daar mee omgaan. Die flexibiliteit en creativiteit komt op meerdere plaatsen naar boven, als je de HR-managers van traditionele, maar zichzelf vernieuwende bedrijven spreekt. De digitale tuinbouwschool is in opkomst.

De goede man of vrouw op de juiste plek. Dat is een vraagstuk waar de glastuinbouw zich al sinds jaar en dag voor moet inspannen. Met een opgaande economie is de schaarste aan goede, gekwalificeerde medewerkers groot. Sjoerd Nieboer, zelfstandig trainer en parttime leercoach bij InHolland, beweegt zich tussen de wensen van jonge mensen in opleiding en bedrijven die zich inspannen om de juiste mensen aan te trekken.

Van vroeg tot laat

“Die twee sluiten niet altijd op elkaar aan”, legt hij uit. “Waarom kiest maar een beperkte groep studenten voor een carrière in de tuinbouw, terwijl er zulke mooie uitdagingen liggen? Het heeft soms te maken met beleving.”

De traditie van altijd hard werken heeft de tuinbouw groot gemaakt. In het productieseizoen is het werken van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat de gewoonste zaak van de wereld. “En wanneer het druk is, dan zetten we er nog een tandje bij”, weet Nieboer, die zelf als puber een bijbaantje had en meeging in die energie. 

“Het is de heersende mentaliteit waar niets verkeerd aan is, die is meegenomen van ouders op kinderen vanuit een tijd dat de bedrijven nog overzichtelijk waren.” Die kleine bedrijven nemen echter in aantal sterk af en maken plaats voor middelgrote tot zeer grote bedrijven. Die transitie vereist een nieuwe blik op werkgeverschap en onderwijs. 

Flexibele deeltijdopleiding

Nieboer is betrokken bij de nieuwe flexibele deeltijdopleiding Tuinbouw & Agribusiness van InHolland, die inmiddels twee jaar draait. Hij heeft contacten met veel bedrijven in de sector, om het onderwijsaanbod goed af te stemmen. 

Bijzonder aan deze opleiding is dat studenten niet meer terug gaan naar de schoolbanken. Zij doen de opleiding grotendeels in de praktijk, op een bedrijf in de tuinbouwketen. Leren en jezelf ontwikkelen gebeurt dus daar waar de meeste ontwikkelingen plaatsvinden, aan de hand van een individueel opleidingstraject. Dat past in veel gevallen beter bij de persoonlijke wensen van jonge mensen.

Studenten behalen in een kort of langer traject een HBO-diploma. Onderweg worden zij regelmatig getoetst. Niet met schriftelijke tentamens, maar met intensieve interviews. Deze opleiding is bij uitstek geschikt voor mensen die al een baan hebben en zich verder willen verdiepen. “Je ziet dat wij als kennisinstelling moeten meebewegen met ontwikkelingen in de arbeidsmarkt. Wij zijn in transitie van school naar kennispartner voor bedrijven. Samen ontwikkelen we relevant onderwijs, afgestemd op de behoefte”, legt Nieboer uit. 

Meer managementkwaliteiten

Net als de school als kennisinstelling zijn bedrijven in transitie. Niet ieder productiebedrijf heeft al een HR-afdeling, maar deze specialisatie begint zich wel af te tekenen bij de grotere bedrijven. Miranda van Beek is HR-manager bij Opti-flor in Monster en voelt zich daar als een vis in het water. Toen zij vier jaar geleden in dienst trad was dat een nieuwe functie. Het orchideeënbedrijf heeft inmiddels zeven locaties en 300 medewerkers. 

Het bedrijf maakte in de afgelopen jaren een enorme groei door. Deze groei vraagt om andere kwalificaties van de medewerkers, die van laag tot hoog zijn geschoold. “Wij zoeken naar managementkwaliteiten bij onze medewerkers”, licht zij toe. “De vaardigheden die een manager van nu moet hebben zijn heel anders dan vijftien jaar geleden, dus zijn opleiding en bijscholing noodzakelijk.”

Verandering van tijdperk

Vanaf het begin is Opti-flor betrokken bij het World Horti Center in Naaldwijk, waar onderzoek, onderwijs en bedrijfsleven bij elkaar komen. “Wij vinden de samenwerking met scholen essentieel. Op deze manier zitten we dicht bij het vuur. Scholen moeten hun lesprogramma’s kunnen afstemmen op de behoefte van het bedrijfsleven”, vindt zij. 

“We zitten midden in een verandering van tijdperk. De wensen van mensen zijn heel anders dan in het verleden. Als bedrijf zal je daar in mee moeten gaan. Uiteindelijk gaat het er om dat taken worden vervuld, maar de manier waarop dat gebeurt kan op verschillende manieren. Digitalisering en automatisering zijn daarbij onontkoombaar. Het bedrijf verandert heel snel en moet daarom ook vooruitkijken naar de toekomst.” 

Van Beek vindt het belangrijk dat de tuinbouwopleidingen veel energie stoppen in scholing op gebied van digitalisering, automatisering en managementkwaliteiten. “Het is jammer dat het imago van de tuinbouw nog niet aansluit op de werkelijke identiteit”, vindt zij. “Want daardoor raken nog te weinig jongeren enthousiast voor deze branche.”

Kracht van binnenuit

Behalve het aantrekken van nieuwe krachten via MBO en HBO-opleidingen heeft Opti-flor aandacht voor de ontplooiing van eigen medewerkers. Van Beek: “Onze kracht komt van binnenuit. Dat beseffen we goed.” Daarom besteden ze veel aandacht aan de eigen medewerkers en hun behoefte om door te groeien. Er zijn meerdere ontwikkeltrajecten binnen het bedrijf, waardoor medewerkers kunnen doorgroeien naar teeltmedewerker, teamleider of een andere functie.

Twee medewerkers nemen inmiddels deel aan de flexibele deeltijdopleiding van InHolland. “Dat is een interessant traject, want sommige medewerkers vinden het niet aantrekkelijk om de hele dag in de schoolbanken te zitten. Op deze manier kunnen zij door ontwikkelen. De school biedt theoretische kennis aan en wij de praktische. Daardoor snijdt het mes aan twee kanten. Een mooie samenwerking die voor alle partijen tot het gewenst resultaat leidt”, besluit zij. 

Veel verschillende facetten

Bedrijven die wat verder in de keten opereren staan voor dezelfde uitdaging. Suzanna Stampraat is recruiter voor de verschillende bedrijven van handelsbedrijf Best-Fresh in Poeldijk. Deze groep heeft inmiddels 400 mensen in dienst, verdeeld over verschillende BV’s. 

“We hebben veel MBO’ers en HBO’ers in dienst”, vertelt ze. De medewerkers hebben een gevarieerde opleiding: van teelt, logistiek, commerciële economie, international supply chain tot agribusiness. “Ons bedrijf kent heel veel verschillende facetten. Het is een kwestie om de juiste mensen te vinden voor de juiste plaats.”

Stampraat bevestigt dat het niet meevalt om de juiste mensen aan te trekken. “Goede verkopers zijn nu eenmaal lastig te vinden. Bovendien zoek je mensen met hele specifieke kennis en vaardigheden, die belangrijk zijn voor deze dynamische branche. En heb je ze gevonden, dan moet je ze ook nog kunnen vasthouden.”

Het bedrijf heeft goede ervaringen met stagiairs. “Vaardigheden moet je grotendeels op de werkvloer leren. Gesprekken met klanten en daarbij proeven wat hun wensen zijn, dat leer je niet op school”, legt ze uit. “We hebben al snel door welke stagiairs het goed gaan doen. Jongeren met praktijkervaring, die al een relevante bijbaan hebben gehad, die pik je er zo uit. Die vinden sneller aansluiting bij ons team.”

Nieuwe competenties

Ook het handelsbedrijf is in transitie. De handelsketen verandert en het bedrijf speelt daar op in om van toegevoegde waarde te blijven. Stampraat: “Voorbeelden daarvan zijn joint ventures met telers om hen te ontzorgen.”

Deze verandering heeft invloed op de kennis die nieuwe medewerkers moeten hebben. Het bedrijf zoekt steeds vaker mensen die gespecialiseerd zijn in marketing en productontwikkeling. “We zoeken mensen die concepten kunnen ontwikkelen en verstand hebben van consumentengedrag. Creatieve mensen.” Dat zijn hele andere competenties die de inkoper of verkoper van weleer heeft. Volgens de recruiter zal daghandel altijd blijven bestaan, maar de afzet naar het retailkanaal breidt in de toekomst verder uit.

Persoonlijke ontwikkeling

Priva in De Lier investeert in langdurige relatie met haar werknemers, staat te lezen op de website van het bedrijf dat is gespecialiseerd in procesbeheer en klimaatregeling. Het bedrijf heeft wereldwijd 450 medewerkers in dienst. Voor sommige functies is het structureel lastig om gekwalificeerde mensen te vinden. “Onze grootste uitdaging zit in domeinkennis”, vertelt Rob Schoones, manager van Priva Academy. “Het is dan de vraag of je mensen kunt vinden die zijn opgeleid binnen het vakgebied dat je zoekt. Binnen ons bedrijf richten we ons meer op teamprestaties, waarbij iedereen ertoe doet en ieders bijdrage wordt gewaardeerd. Behalve aantrekkelijk werk en goede arbeidsvoorwaarden en een fijne werkomgeving doen wij veel aan persoonlijke ontwikkeling.”

Het personeelsbestand bestaat uit een mix van jonge mensen en ervaren medewerkers die al langer in dienst zijn. Wie al langer binnen deze organisatie werkzaam is, heeft vaak al verschillende functies doorlopen. 

Online opleiding

Voor die persoonlijke ontwikkeling heeft het bedrijf een eigen Academy opgericht. Dit is een online leerplatform waarmee het bedrijf haar personeel opleidt. Het maakt niet uit in welk land je werkzaam bent, iedereen heeft toegang tot dezelfde opleiding en heeft dus dezelfde kansen. Met dit leerprogramma speelt het bedrijf in op de veranderingen die wereldwijd plaatsvinden.

“Digitalisering neemt een enorme vlucht. Dit is van invloed op de wijze waarop wij werken. En daar zijn nauwelijks opleidingen voor. Daarom betrekken wij onze medewerkers in ‘het nieuwe werken’”, legt Schoones uit.

Het is nog maar drie jaar geleden dat het bedrijf haar medewerkers klassikaal opleidde. Inmiddels gebeurt dit ook digitaal binnen en buiten het bedrijf, bij installateurs en tuinbouwbedrijven. Mensen kunnen wereldwijd deelnemen aan het programma en dit doen op het moment dat het hen uitkomt. “Die omschakeling was best ambitieus, maar de kennisbehoefte is groot. We worstelen met het vraagstuk hoe kennis voorhanden blijft, voor ons en onze klanten. Je moet jezelf afvragen of de traditionele manier van leren op school en werken bij bedrijven genoeg is om bij te blijven in deze snel veranderende wereld.”

Horticultural Academy

Daarom heeft het bedrijf vorig jaar besloten om alle tuinbouwscholen – MBO, HBO en Universiteit in binnen- en buitenland – toegang te geven tot het leerprogramma. Een school kan namelijk kennispartner zijn voor Priva, maar dat kan evengoed andersom. Schoones: “Wij hebben het gevoel dat we hiermee op de goede weg zijn. Inmiddels roept deze stap ook vragen op. Onze kennis is maar een deel van de kennis die medewerkers nodig hebben om goed te presteren. We praten dus met andere toeleveranciers over dit onderwerp en daar speelt hetzelfde vraagstuk.”

Het bedrijf heeft daarom besloten om dit platform door te ontwikkelen, dus tot een ‘Horticultural Academy’, zodat ook andere bedrijven kunnen aanhaken en een eigen klaslokaal kunnen inrichten. “Zo kunnen wij de sector een digitale school aanbieden. Misschien is dit nog een stap te ver, maar de ontwikkelingen gaan door en we sluiten niets uit. En als we het nu hebben over duurzaam ondernemen, bedenk dan hoeveel overhead we besparen en hoeveel minder CO2 we uitstoten door minder verkeersbewegingen.” 

Onder Glas, mei 2019