De grote impact van
Q-organismen op de tuinbouwsector
‘We hebben het niet en
willen dat graag zo houden’
Het is menens met Xylella. Sinds mei is er een Europees
importverbod van waardplanten. Maar ook binnen Europa zijn er ziektehaarden.
Daarom is het belangrijk dat iedereen binnen de tuinbouwsector de maximale
hygiënevoorschriften aanhoudt en insleep voorkomt.
De vrees voor ziekten met een quarantaine status is groot.
Geen wonder, want de gevolgschade van een eventuele besmetting liegt er niet
om. Naast een aantasting op het teeltbedrijf zelf is het transport binnen een
straal van tien kilometer aan banden gelegd. Het kan dus iedereen treffen, ook
wanneer je niet importeert of gevoelige gewassen teelt.
Nadat de
ziekte in Zuid-Italië was uitgebroken kwam Nederland in 2014 voor het eerst
direct in aanraking met de bacterieziekte Xylella, door de import van besmette
koffieplanten uit Zuid-Amerika. Die planten zijn op tijd vernietigd, maar
daardoor zijn wel alle alarmbellen gaan rinkelen. De bacterieziekte is namelijk
niet alleen aanwezig in overzeese continenten, maar er zijn ook ziektehaarden
binnen Europa, waarvan de grootste in het zuiden van Italië.
Wakker schudden
Bedrijfshygiëne staat voor een groot deel in het teken van
het ziektevrij houden van bedrijven. Gert-jan Cok van planten cash&carry en
groothandel Greenlink in Hazerswoude heeft er inmiddels een antenne voor
ontwikkeld. Begin september deed hij mee aan een workshop, waar alle problemen
rond Xylella fastidiosa uitgebreid aan bod kwamen. Gezien de ernst van de
gevolgen van dit Q-organisme verbaast het hem dat de zaal niet overvol zat. Het
lijkt wel of iedereen nog een beetje moet worden wakker geschud, terwijl in
Italië al meer dan een miljoen olijfbomen zijn aangetast.
Marco van Dalen beleidsmedewerker
Keuringen bij Naktuinbouw heeft het lesprogramma voor deze workshop
samengesteld. Deelnemers aan de workshop waren vermeerderaars, plantenkwekers,
een enkele teler en Cok, die als inkoper veel uit Zuid-Europa importeert.
Van Dalen en zijn collega’s
organiseren regelmatig workshops. Deze sluiten aan op de vraag vanuit het vak.
“We organiseren workshops rondom bedrijfshygiëne. Wanneer daar aanleiding toe
is kan dit worden toegespitst op een specifiek organisme, zoals Xylella. In dit
geval kwam er een specifieke vraag vanuit LTO en Tuinbranche Nederland.“
Nieuwe toets
Lastig zijn de organismen die niet met het blote oog waarneembaar
zijn, zoals Xylella. De bacterieziekte tast het vaatstelsel van bomen en
planten aan en eigenlijk zijn de gevolgen pas in een betrekkelijk laat stadium
zichtbaar. Dan heeft de ziekte zich allang kunnen verspreiden via vectoren. In
dit geval zijn het cicaden (zoals het spuugbeestje), die zuigen aan het
vaatstelsel van planten.
Recent heeft de afdeling Laboratoria
van de keuringsinstantie een toets ontwikkeld om de ziekte vast te stellen.
Deze toets werkt tamelijk snel. Wanneer er een verdenking is kan binnen vijf
dagen worden vastgesteld of planten ziek zijn. Het is een eerste screening. Als
de bacterie wordt aangetroffen is er meer onderzoek nodig en gaat er een
melding naar de NVWA.
“In onze workshops proberen we
mensen bewust te maken van preventieve maatregelen om het bedrijf vrij te
houden”, legt Van Dalen uit. “We helpen om een risico analyse te maken.
Deelnemers krijgen handvatten om uit te zoeken wat voor hen specifiek
toepasbare maatregelen zijn.” De kracht van de workshops is dat je elkaars visie
hoort, daarmee leert omgaan en samen een stapje verder komt.
Verantwoordelijkheid
Voor Cok was meteen duidelijk wat er op zijn bedrijf moest
gebeuren. Greenlink importeert veel producten uit Zuid-Europa. Olijven komen al
jaar en dag uit Spanje, maar oleanders en rozemarijn komen vaak uit Italië.
Aangezien deze planten allemaal op de lijst van waardplanten staan is hij extra
alert op de herkomst en eventuele Xylella-vrij verklaringen van zijn
leveranciers.
“Toen de eerste berichten binnen
kwamen zijn wij serieus gaan nadenken over eventuele risico’s”, vertelt hij.
“Ik vind zo’n workshop eigenlijk een vereiste voor iedere ondernemer. Ik wil
gewoon goed worden geïnformeerd om een besmetting te voorkomen. Als importeurs
en exporteurs hebben wij verantwoording naar de sector. En dat geldt ook voor
mijn collega’s.” Cok heeft het niet zo op grote bijeenkomsten waar al snel
emoties de overhand nemen. Liever baseert hij zijn kennis op basis van feiten
en die verwacht hij van de deskundigen van Naktuinbouw en NVWA.
Enorme exportbelangen
Gezien de complexheid van de materie is hij ook bezorgd. Inmiddels
zijn bijvoorbeeld dertien waardplanten bekend van de bacteriestam in
Zuid-Italië, maar die lijst groeit met de dag. Het is maar de vraag of de lijst
niet veel langer is. Zelfs brandnetel is een waardplant.
“Ik ben ook bezorgd over import
van stekken en eindproduct uit Zuid-Amerika. Ik zou graag meer duidelijk zien.
Moet een partij bijvoorbeeld worden gecontroleerd bij de grens of al bij de
bron?” Cok hoopt dat er snel een goed protocol komt, zodat de bacterieziekte
niet via een ander kanaal naar binnen komt.
Over Xylella is het laatste woord
nog niet gesproken. Dat komt vooral omdat nog lang niet alles bekend is over
deze quarantaineziekte. Eigenlijk is het voor niemand in de tuinbouwsector een
ver van mijn bed show, gezien de enorme exportbelangen die in het geding zijn.
De feiten over Xylella fastidiosa
Xylella fastidiosa heeft een quarantaine status binnen de
EU. Bij een aantasting van deze bacterieziekte moeten alle waardplanten binnen
100 meter van de besmette zone worden vernietigd. Om de besmette zone wordt een
bufferzone ingesteld van 10 km, voor een periode van minimaal 5 jaar. In deze
periode is geen verkeer van (waard)planten binnen en vanuit de bufferzone
toegestaan.
De feiten:
- - Xylella is inheems in Zuid-Amerika;
- - Vanaf 1990 komt de ziekte voor in de
druiventeelt in Californië;
- - In 2013 is de ziekte uitgebroken in Zuid-Italië
(Apulia), de provincie Lecce;
- - In 2013 ging het nog om enkele tienduizenden
olijfbomen. Ondanks maatregelen gaat het waarschijnlijk om meer dan een miljoen
veelal oude olijfbomen;
- - In 2014-15 is de ziekte aangetroffen in
Nederland, in koffieplanten afkomstig uit Honduras en Costa Rica. Deze planten zijn
vernietigd;
- - Zomer 2015 is de ziekte gevonden in Polygala
myrtifolia, op Corsica;
- - Er zijn al vier stammen van Xylella bekend. De
stam in Italië is een andere dan die op Corsica en die uit Honduras en Costa
Rica;
- - Sinds 19 mei 2015 heeft de EU een importverbod
van 160 soorten en 27 geslachten ingesteld. Zij mogen voorlopig niet meer
worden geïmporteerd;
- - De NVWA controleert vanaf 26 mei 2015 de import
van planten buiten de EU;
- - Naktuinbouw heeft een toetsmethode ontwikkeld,
die in vijf werkdagen uitslag geeft;
- - Op de websites van deze keuringsdienst staat de
lijst van waardplanten (Annex I). In Annex II staan dertien soorten waarvan
bekend is dat ze waardplant zijn van de in Italië aangetroffen stam. Deze lijst
wordt steeds aangevuld.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten