donderdag, oktober 24, 2013

Nieuwe kasconcepten



Twee telers gaan DaglichtKas en ID Kas bouwen

Nieuwe kasconcepten broodnodig voor continuïteit tuinbouw


Twee tuinbouwbedrijven gaan de uitdaging aan om nieuwe kasconcepten op praktijkschaal uit te testen. Ter Laak Orchids in Wateringen wil een DaglichtKas gaan zetten, terwijl hemelsbreed vijftien kilometer verderop Duijvestijn Tomaten in Pijnacker de ID Kas gaat bouwen. De reden is eenduidig: omdat ze vooruit denken en willen leren.

De recessie heeft er voor gezorgd dat innovaties op gebied van kassenbouw langer op zich laten wachten dan wenselijk. De beperkte nieuwbouw van de afgelopen jaren is vooral voortborduren op bestaande ideeën met wat aanpassingen. Onderzoek van Wageningen UR Glastuinbouw heeft inmiddels verrassende resultaten opgeleverd. Nieuwe kasconcepten, die meer licht toelaten, verstrooien of bundelen, hebben tot doel op energie te besparen en teelten beter te laten renderen.
Technokas en Bode Project-en Ingenieursbureau zijn al geruime tijd nauw betrokken bij deze technische ontwikkelingen, legt Peter Zwinkels van Technokas uit. Ook Richard Ter Laak en Ted Duijvestijn stonden er met hun neus bovenop. Zij zien nu perspectief voor hun eigen teelten en motiveren hun keuze.


Commercieel uitrollen
Richard, die samen met zijn broer Edward het kloppend hart vormt van Ter Laak Orchids, heeft vergevorderde plannen om een DaglichtKas te bouwen. Drie jaar geleden bouwden zij hun nieuwe 8 ha grote bedrijf en ze waren van plan om de oude locatie van 4,5 ha af te stoten. Dat is uiteindelijk niet gebeurd.
Nu willen de broers de nieuwe locatie optimaliseren door er een stekafdeling aan te bouwen van 4.000 m2 met vakmaat 12,80 m x 4,50 m. Dat is meteen een mooie oppervlakte om de nieuwe kas op praktijkschaal commercieel uit te rollen.


Teveel licht ‘afvangen’
Deze innovatieve kas heeft een bijzondere zaagtandvorm, doordat de noordkant een steilere hellingshoek heeft dan de zuidkant. Het perceel ligt dusdanig dat er maar een lichte afwijking is, waardoor de kas goed kan worden gepositioneerd. De zuidkant heeft twee fresnellenzen, die een deel van het licht bundelen tot een streep licht, als een brandglas zonder brandpunt. Met deze streep licht kun je door middel van meebewegende collectoren elektriciteit winnen en water verwarmen.
Het teveel aan zonlicht dat op deze wijze wordt ‘afgevangen’ warmt de kaslucht niet meer op, waardoor het binnen koel blijft. De luchtramen gaan dus minder vaak open. Zo blijft er meer CO2 binnen. Bovendien vervangt deze techniek twee schermen, waarvan één het kostbare buitenscherm is.

Lens tussen twee lagen glas
“De kas die we hier gaan bouwen is de zogenaamde ‘light’ versie, met collectoren voor alleen warm water”, verduidelijkt Zwinkels. “Deze energiebesparende kas sluit dus goed aan op ons bedrijf”, vervolgt Ter Laak. “De bronnen en de warmtepompen zijn er al en hebben voldoende capaciteit.”
De kunststof fresnellenzen op de zuidkant hebben bescherming nodig. Deze liggen opgesloten tussen twee lagen glas, waardoor tegelijkertijd een hoge isolatiewaarde ontstaat. De glaslagen zijn ieder 4 mm dik en de tussenruimte met lens 14 mm. De totale ruit is daardoor 22 mm dik. De noordkant krijgt eveneens dubbel glas, met aan één kant diffuus glas. De diffuse kant zit aan de binnenkant.

Snellere groei
“Ik heb het onderzoek in de proefopstelling in Bleiswijk gevolgd en er liggen kansen om de teelt te versnellen onder dit kasdek. Dat spreekt me natuurlijk aan”, zegt de orchideeënteler. Die versnelling wordt vooral veroorzaakt doordat de hoeveelheid instraling vrij constant is. Denk daarbij aan dagen met wisselvallige lichtomstandigheden, waarbij wolken voor de zon trekken. Het teveel aan licht wordt automatisch weggevangen. En het werkt ook veel directer dan een trager schermdoek, want de lenzen doen hun werk vanaf het moment dat de zon doorbreekt.

Vijfentwintig jaar
Het mag duidelijk zijn dat het hier om een kostbaar kasdek gaat, dat daarom ook duurzaam moet zijn. De garantie op het glas is 15 jaar en de kas moet 25 jaar meegaan. Zwinkels vindt het belangrijk dat techneuten van het kassenbouwbedrijf direct om tafel hebben gezeten met techneuten van de glasfabriek, om de juiste constructie uit te werken.
Ter Laak ziet in deze kas de opvolger van zijn Venlokas met buitenscherm. “We werken dit plan stap voor stap uit en berekenen of de investering verantwoord is. We geloven in deze kas, die binnen onze bedrijfsfilosofie past, maar uiteindelijk moet de berekening kloppen voordat we echt van start gaan.” Als de planning goed verloopt begint de bouw in september.

Tomaten onder dubbel glas
Heel anders staat Duijvestijn Tomaten tegenover een nieuw kasconcept. In tegenstelling tot de orchideeëntelers met hun CAM-planten wil dit bedrijf juist zoveel mogelijk licht binnenhalen voor hun tomatenteelt. De vier broers gaan dit jaar een kas van 1 ha met dubbel glas bouwen die zij de naam ID Kas hebben gegeven. Ted Duijvestijn legt de visie uit. “Eigenlijk is het idee al in 2008/2009 ontstaan op het moment dat we bezig waren met geothermie. Toen bouwden we een nieuwe kas, die eigenlijk niet afweek van de kas die we in 2004 bouwden. De echte innovatie staat dus al een aantal jaren stil.”
Eigenlijk willen de ondernemers pas over nieuwbouw nadenken als er een bewezen verbetering op bestaande kassen in omloop is. Gebeurt dat niet spontaan, dan willen ze de ontwikkeling zelf mee aanzwengelen en helpen ontwikkelen.

Laagwaardige warmte
Door de aardwarmtebron hebben de broers veel laagwaardige warmte beschikbaar voor een compleet nieuw kasconcept. “Wij moeten hier in Nederland weer meer naar de toekomst kijken, waarin we op verantwoorde wijze met energie omgaan, want anders leggen we het af tegen andere productiegebieden. De buitenlandse concurrentie ontwikkelt zich namelijk steeds verder”, vindt Duijvestijn. Daarom moet innovatie doorgaan.
Deze nieuwe kas moet dus scoren op energiebesparing, terugwinnen van water, terug dringen van gewasbeschermingsmiddelen en meerproductie.

Lichtwinst
Dubbel glas op zich is geen nieuw concept, maar in de groenteteelt betekent iedere procent lichtverlies ook productieverlies. Het dubbele glas van de nieuwe kas is echter even lichtdoorlatend als de traditionele Venlokas. De lichtwinst komt uit een ander concept kasdek. Samen met de kassenbouwer wordt nagedacht over de glasmaten.
“Het glas komt nu in platen van zes bij drie meter uit de oven. We willen dus gaan werken met afgeleide glasmaten. Vandaar dat we kiezen voor ruiten van twee bij drie meter.” Ook hier moesten de techneuten van de glasfabriek samen werken met de mensen die de dakconstructie berekenen.
De tomatentelers willen ook gaan werken met diffuus glas, namelijk 70% haze. De diffuse kant komt aan de binnenkant van de dubbele ruit te liggen, zodat vervuiling buiten of binnen geen rol kan spelen. Het glas zal ook een coating krijgen om extra licht door te laten.

Vervolgstap
Vanaf 2010 volgde en begeleidde Ted Duijvestijn proeven bij Wageningen UR Glastuinbouw, waarbij eerst komkommers en later tomaten onder dubbel glas zijn geteeld. Centraal stond voor hem het vraagstuk van ontvochtigen van de kaslucht in zo’n gesloten kas. Dit was uiteraard een teelt onder proefomstandigheden. De beoogde kas van 1 ha is eigenlijk een vervolgstap om ervaring op te doen onder praktijkomstandigheden. “We gaan in deze kas tomaten telen en beoordelen onder andere klimaatomstandigheden.”
Natuurlijk is het hele project opgezet om zelf als bedrijf een stap voorwaarts te kunnen maken, maar voor hem zit er meer achter. “Nieuwe kasconcepten zijn ontzettend belangrijk voor de continuïteit van onze glastuinbouw.”

Subsidies
Beide ondernemingen maken gebruik van subsidies, waaronder beschikbaar gestelde gelden van het DIT-fonds van Rabobank. Ter Laak krijgt ondersteuning, omdat het project- en ingenieursbureau een EOS-demosubsidie (ministerie van EZ) beschikbaar heeft. Duijvestijn ontvangt subsidie van de MEI-regeling (ook EZ). Dat is hard nodig, want dubbel glas is nog veel te duur. Dit heeft te maken met de positie van de glasfabrieken, die hun focus vooral hebben gericht op de utiliteitsbouw. Door de recessie is die vraag teruggelopen. Als de tuinbouw op grotere schaal kan investeren in dubbel glas zal de prijs zeker omlaag gaan. Daar zijn de eerste signalen al van binnen.

Geen opmerkingen: